BEDELLİ ASKERLİK VE ASKERLİK HİZMETİNDEN SAYILAN SÜRELER

BEDELLİ ASKERLİK VE ASKERLİK HİZMETİNDEN  SAYILAN SÜRELER

 Askerlik hizmeti, ülkelerce belirlenen yaşa gelen vatandaşların, zorunlu olarak ve belirlenen süreler içerisinde görev yapması olarak ifade edilir.

Askerlik, insan tarihindeki en eski mesleklerden bir tanesidir. Hayattaki gelişmeler ve sosyal hayata geçiş ile birlikte insanların toplu güvenlik ihtiyacı ortaya çıktı. Bu sebeple de yaşanan gelişmeler ve değişimler sonucu toplulukların savunma ve saldırı ihtiyaçlarını karşılamak için askerlik ortaya çıktı.

Zorunlu askerlik, bazı ülkelerde belli yaşa erişmiş olan genel olarak erkek ve bazen de kadın vatandaşların yapmakla yükümlü oldukları, süresi ilgili ülkenin kanunlarınca belirlenen bir vatani hizmettir.

Şu an günümüzde birçok ülkede zorunlu askerlik mevcuttur. Zorunlu askerlik mevcut olmayan ülkelerde ise askerlik için farklı uygulamalar ve yöntemler mevcuttur.

Ülkemizde de zorunlu askerlik hizmeti mevcuttur.

Anayasa’nın vatan hizmeti başlıklı 72. Maddesine göre,

“V. Vatan hizmeti

Madde 72 – Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin Silahlı Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir.”

7179 sayılı Askeralma Kanunu’nun askerlik yükümlülüğü başlıklı 4. Maddesine göre, askerlik yükümlülüğü şu şekilde ifade edilmiştir,

“(1) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan her erkek, askerlik hizmeti yapmaya mecburdur.

(2) Askerlik hizmeti bu Kanun hükümlerine göre yedek subay, yedek astsubay, erbaş ve er olarak yerine getirilir.

(3) Askeralma işlemleri Bakanlıkça yürütülür.

(4) Savaş veya savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi hâlinde, bu Kanuna tabi yükümlülerin askerlik hizmetini yerine getirmek üzere silahaltına alınmalarının esasları Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir.”

Ülkemizde askerlik görevi, erkek vatandaşlar için düzenlenmiş olan bir zorunlu hizmettir.

Askerlik çağı, nüfus kayıtlarına göre her erkeğin 20 yaşına girdiği yılın ocak ayının birinci gününden başlayan ve 41 yaşına girdiği yılın ocak ayının birinci gününde biten süreyi ifade etmektedir.

 

Askeralma Yönetmeliği’nin 5. Maddesine göre,

“(1) Her yıl 1 Ocak tarihinde askerlik çağına gireceklerin kimlik bilgileri, Millî Savunma Bakanlığı Askeralma Genel Müdürlüğünce elektronik ortamda İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünden alınarak Millî Savunma Bakanlığı Bilgi Sistemine yüklenir.

(2) Kimliği sonradan bildirilenler, nüfus kayıtları esas alınarak askeralma kayıtlarına alınır. Kimlik bilgilerinde değişiklik olanların değişen kayıtlarına göre askeralma kayıtları güncellenir.

(3) Nüfus kayıtları ile askeralma kayıtları arasında farklılık olması halinde, askeralma kayıtları nüfus kayıtları esas alınarak düzeltilir.”

Aynı zamanda askerlik çağı, Cumhurbaşkanınca beş yıla kadar uzatılabilir veya kısaltılabilir.

Askerlik çağı, yoklama, muvazzaflık ve yedeklik olarak üç döneme ayrılmaktadır.

Askeralma Kanunu’na göre, hizmet süresi, erbaş ve erler için altı ay, yedek subay ve yedek astsubaylar için on iki aydır. Hizmet sürelerini, ihtiyaca göre bir katına kadar artırmaya veya yarısına kadar azaltmaya Cumhurbaşkanınca karar verilebilir. Bu şekilde belirlenen hizmet süresi altı aydan az olamaz.

Askerlik hizmeti, askere ilk sevk sırasında verilen sevk belgesinde yazılı sevk tarihinde başlar. Belirtilen sürelerden fazla askerlik yapanların fazla hizmetleri, askerlik çağının sonundan iki kat olarak düşülür.

 

Bedelli Askerlik

Bedelli askerlik, Askeralma Kanunu’nun 3. Maddesinin e bendinde şu şekilde tanımlanmıştır,

“Bedelli askerlik: Kanunda belirtilen yararlanma şartlarını taşımak kaydıyla bedelli askerliğe seçilenlerin belirlenen bedeli ödemesi ve temel askerlik eğitimi yapması şartı ile yerine getirilen askerlik hizmetini ifade eder.”

İlgili kanunun belirlediği şartları taşıyan kimseler kanunda belirlenmiş olan bedeli ödemek suretiyle muvazzaf askerlik görevini yerine getirmiş sayılmaktadırlar.

Böylelikle askerlik hizmetini fiilen yerine getiren kişiler ile bedelli askerlik yapan kişiler arasında kanuni askerlik yükümlülüğünü yerine getirmek bakımından herhangi bir fark bulunmamaktadır.

Ülkemizde ilk bedelli askerlik uygulaması 1987 tarihinde uygulanmıştır. Bundan sonrasında ise 1992, 1999, 2011 ve 2014 yıllarında bedelli askerlik uygulaması görülmektedir. Ayrıca 2018 yılında bedelli askerlik düzenlemesi yapılmıştır.

İlk bedelli askerlik uygulaması, 16.04.1987 tarihinde kabul edilen 3358 sayılı Kanunun 9. Madde hükmü uyarınca Askerlik Kanununa eklenen geçici 20. Madde hükmü ile yapılmıştır.

Bedelli askerlik, 7179 sayılı Askeralma Kanununda düzenlenmiştir. İlgili Askeralma Kanunu’na göre, istekli ve askerliğe elverişli olanlardan Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacı dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenecek sayıda yükümlü, 240.000 gösterge rakamının ödemenin yapıldığı gün geçerli olan memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak bedel tutarını silahaltına alınmadan önce Bakanlıkça belirlenecek sürede peşin ödemeleri ve bir aylık temel askerlik eğitimini tamamlamaları hâlinde askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılırlar.

İstekli sayısının bedelli askerlik için belirlenen sayıdan fazla olması hâlinde, bedelli askerlikten yararlanabilecek olanlar kura ile seçilir. İstekli sayısının yararlandırılacak sayısından az olması durumunda kura çekimi yapılmadan tüm istekliler bedelli askerlik hizmeti için seçilir. Seçim sonrasında bedelli askerlikten yararlanma hakkı elde edip de vazgeçenlere yeni bir hak verilmez.

Bedelli askerlik uygulaması kapsamında tahsil edilen tutarlar ise genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere bakanlık merkez muhasebe birimine yatırılmaktadır.

Bedelli askerlik uygulamasından yararlanmak için müracaat şartları Askeralma Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. Askeralma Yönetmeliği’nin 61. Maddesinin 1. Fıkrasına göre,

“(1) Bedelli askerlik müracaat şartları şunlardır:   

1. a) Askerlik çağına girmiş yükümlülerden herhangi bir yaş sınırlandırması olmaksızın fiilî askerlik hizmetine başlamamış olmak.
2. b) Yoklaması olmayan yükümlüler için, yoklamaya esas sağlık muayenelerini tamamlayarak “Askerliğe Elverişlidir” kararı verilmiş olmak.
3. c) Kura veya sınıflandırma işlemini müteakip bedelli askerlikten yararlanma hakkı elde edip de bu haktan vazgeçmemiş olmak.

ç) Askerlik çağına girdiği tarihten bedelli askerliğe müracaat tarihine kadar, herhangi bir dönemde yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kalanlar için bedelli askerliğe müracaat tarihinden itibaren iki ay içinde ödemesini yapmak ve kura veya sınıflandırma öncesi bedelli askerlikten vazgeçmemiş olmak.”

Bedelli askerlik müracaatı için gereken şartlar Askeralma Yönetmeliğinde açıkça düzenlenmiştir. İlgili bu dört şartın varlığı halinde kişi, bedelli askerlik uygulamasından yararlanabilmek için müracaat edebilecektir.

Bedelli askerlikten yararlanma şartları ise yine aynı yönetmelik maddesinin 2. Fıkrasında düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre,

“(2) Bedelli askerlik yararlanma şartları şunlardır:

1. a) Askerlik çağına girdiği tarihten bedelli askerliğe müracaat tarihine kadar, herhangi bir dönemde yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kalmamış olanlar için ödeme yaptığı tarihte geçerli olan Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirlenen bedel tutarını, müracaat tarihinden itibaren iki ay içinde peşin ödemek.
2. b) Askerlik çağına girdiği tarihten bedelli askerliğe müracaat tarihine kadar, herhangi bir dönemde yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kalanlar için ödeme yaptığı tarihte geçerli olan 7179 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirlenen bedel tutarı ile Kanunun 9 uncu maddesinin yedinci fıkrasına göre belirlenen ek bedel tutarını, müracaat tarihinden itibaren iki ay içinde peşin ödemek.
3. c) Kura veya sınıflandırma işlemi sonucunda bedelli askerliğe seçilmek.

ç) Bir aylık temel askerlik eğitimini tamamlamak.”

Bedelli askerliğe başvurmak isteyen ilgililer,

• Askerlik çağına girdiği tarihten bedelli askerliğe müracaat tarihine kadar, herhangi bir dönemde yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kaydı olmayanlardan istekli olanlar e-Devlet üzerinden veya askerlik şubelerinden,
• Askerlik çağına girdiği tarihten bedelli askerliğe müracaat tarihine kadar, herhangi bir dönemde yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kaydı olanlardan, istekli olanlar askerlik şubelerinden,

kendisi, eşi, birinci veya ikinci derece kanuni yakınları, vekilleri ya da vasileri aracılığıyla yılın son mesai günü, mesai bitimine kadar müracaat edebilir.

Bedelli askerlik celp ve sevk dönemi ise yine aynı yönetmelik maddesinin 10. Fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre,

“(10) Bedelli askerlik sınıflandırma, celp ve sevk işlemleri aşağıda belirtilen esaslara göre yürütülür:

1. a) Bedelli askerlikten yararlandırılacak yükümlü sayısı Genelkurmay Başkanlığı ile koordine edilerek Bakanlıkça tespit edilir. Bunların temel askerlik hizmetini yapacakları birlikler ile bu birliklerin kontenjanları Genelkurmay Başkanlığınca 31 Aralık tarihine kadar Bakanlığa bildirilir.
2. b) İstekli sayısının, bedelli askerlik için belirlenen sayıdan fazla olması halinde yararlandırılacak olanlar Bakanlıkça belirlenen tarihlerde sınıflandırma kurulunca kura ile belirlenir. İstekli sayısının yararlandırılacak sayıdan az olması halinde kuraya tabi tutulmaksızın tüm istekliler bedelli askerlik hizmetinden yararlandırılır.
3. c) Yükümlülerin kuvvet komutanlıklarına tahsisi, sınıflandırılması ve temel askerlik eğitimini alacakları birlik komutanlıklarına dağıtımı, kuraya tabi tutma işlemleri, 23’üncü madde hükümlerine göre Bedelli ve Dövizle Askerlik İşlemleri Şubesi Müdürünün de katılımıyla sınıflandırma kurulunca yapılır.

ç) Yükümlülerin bedelli askerlikle ilgili celp ve sevk dönemi değişiklik talepleri ile birlik yeri değişiklikleri o yıl içerisinde olmak kaydıyla Askeralma Genel Müdürlüğünce değerlendirilir.

1. d) Bu fıkranın (b) bendi kapsamında yararlanma hakkı elde edenlerin 59 uncu maddede belirtilen mazeret halleri hariç ertelemeleri yapılmaz.
2. e) Bu fıkranın (b) bendi kapsamında yararlanma hakkı elde edenler, tabi oldukları celp ve sevkte silahaltına alınmamış olmaları şartıyla emsallerinin terhise hak kazanacakları tarihe kadar askerlik şubesine başvurmaları halinde bedelli askerlikten vazgeçebilirler. Bunların işlemleri bedelli askerlik müracaatından önceki durumlarına göre yürütülür.
3. f) Bu fıkranın (b) bendi kapsamında yararlanma hakkı elde edenlerden temel askerlik eğitimini tamamlamadan Türk vatandaşlığından çıkan veya çıkarılan yükümlülere, tekrar Türk vatandaşlığını kazandıklarında bedelli askerlikten yararlanabilmeleri için yeni bir hak verilmez.”

Bedelli askerlik uygulaması 7179 sayılı Askeralma Kanununda ve aynı zamanda Askeralma Yönetmeliğinde açıkça düzenlenmiştir.

Son olarak ise Askeralma Yönetmeliğinin bedelli askerlik başlıklı 61. Maddesinde askerlik hizmeti süresi içinde sayılarak bedelli askerlik süresinden düşülmesi gereken durumlar hakkında bir düzenlemeye yer verilmiştir. Bu düzenleme Askeralma Yönetmeliği’nin 61. Maddesinin 9. Fıkrasında mevcuttur. İlgili düzenlemeye göre,

“(9) Askerî öğrenci, muvazzaf/sözleşmeli subay/astsubay, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş/er ile bunların adayı iken ayrılanlar, önceki safahatında fiili askerlik hizmetine başlamamış olmak şartıyla, istekleri halinde bedelli askerlik hizmeti kapsamından yararlanabilir. Bunlardan askerlik hizmetinden sayılan süresi bir ay ve daha fazla olanlar temel askerlik eğitimini yerine getirmiş sayılır, bir aydan az süresi bulunanların noksan kalan süreleri tamamlatılır.”