Harçlar Kanunu Genel Tebliği Seri No:91 Kapsamında 2023 Yılı Yargı Harçlarının Hesaplanması

Harçlar Kanunu Genel Tebliği Seri No:91 Kapsamında 2023 Yılı  Yargı Harçlarının Hesaplanması

Hukukumuzda bireylerin hakları ihlal edildiğinde kendilerince haklarını almaya çalışmaları yasaklanmıştır. Bu sebeple hakkı ihlal edilen bireyler devletin yargı organına başvurarak haklarını aramalılardır. Bu durumda bireyler haklarını aramak için devletin yargı organına başvurduklarında doğal olarak devlete, yargılama harç ve giderleri olarak birtakım harcama yapmaları gerekmektedir.

Devlet, yargı fonksiyonu görevini gereği gibi ifa edebilmek ve yeterli hizmeti sağlayabilmek için bazı giderler yapmaktadır. Yargılama giderleri, yargılama faaliyetinin tam anlamıyla bir bedeli değil, esasında bir katılım payından öteye gitmemektedir.

Yargı giderleri tespit edilirken bunun vatandaşları hak arama talebinden caydıracak kadar yüksek miktarlar olmamasına da dikkat edilmelidir. Yargılama harç ve giderlerinin hak arayanları dava açmaktan vazgeçirecek şekilde yüksek tutulmamalıdır. Davayı kaybetme tehlikesinin yanında yüksek yargılama harç ve giderlerinin ödenme ihtimalinin bulunması vatandaşın devletin yargı organlarına başvurup hak arama özgürlüğünün kullanmasını engellememelidir.

Bir davanın açılmasından sonuçlanıncaya kadar, o dava ile ilgili ödenen ücretlerin tümüne yargılama harç ve ücretleri denilmektedir.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun Birinci Bölümünde yargılama giderleri kapsamı başlıklı 323. Maddesine göre,

“(1) Yargılama giderleri şunlardır:

1. a) Başvurma, karar ve ilam harçları.
2. b) Dava nedeniyle yapılan tebliğ ve posta giderleri.
3. c) Dosya ve sair evrak giderleri.

ç) Geçici hukuki koruma tedbirleri ve protesto, ihbar, ihtarname ve vekâletname düzenlenmesine ilişkin giderler.

1. d) Keşif giderleri.
2. e) Tanık ile bilirkişiye ödenen ücret ve giderler.
3. f) Resmî dairelerden alınan belgeler için ödenen harç, vergi, ücret ve sair giderler.
4. g) Vekil ile takip edilmeyen davalarda tarafların hazır bulundukları günlere ait gündelik, seyahat ve konaklama giderlerine karşılık hâkimin takdir edeceği miktar; vekili bulunduğu hâlde mahkemece bizzat dinlenmek, isticvap olunmak veya yemin etmek üzere çağrılan taraf için takdir edilecek gündelik, yol ve konaklama giderleri.

ğ) Vekille takip edilen davalarda kanun gereğince takdir olunacak vekâlet ücreti.

1. h) Yargılama sırasında yapılan diğer giderler.”

Sunulan ilgili kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere, harçlar genel olarak başvuru, karar ve ilam harçlarından oluşmaktadır.

Başvurma harcı, dava açılırken veya bazı özel taleplerde bulunurken davayı açan kişiden veya da ilgili talepte bulunan kişiden alınan harçtır. Başvurma harcı, peşin olarak alınır ve maktu harçtır.

Yargıtay 20. Hukuk Dairesi’ne göre, “Davacının kendisi harçtan muaf olmadıkça, dava açarken başvuru harcı ile birlikte maktu harcı veya dava nispi harca tabi ise dava dilekçesinde gösterdiği değer üzerinden hesaplanacak nispi karar ve ilam harcının 1/4 ünü peşin ödemesi, peşin harç ödenmeden dava açılmış ise, Harçlar Kanunu’nun 30. maddesi hükmü uyarınca yalnızca o celse için yargılamaya devam edilmesi ve davacı tarafa peşin harcı ödemesi için kesin süre verilmesi, verilen süre içinde harç yatırılmadığı takdirde dava dosyasının işlemden kaldırılması gerektiği…”

Maktu karar ve ilam harcı, konusu para ile değerlendirilemeyen hallerde alınan, miktar olarak belirlenmiş ve tarifede bu şekilde yer alan harçlardır. Maktu harçlar, ilişkin olduğu işlemin yapılmasından önce ve peşin olarak alınır.

Nispi karar ve ilam harcı, ise harca konu yararın para ile ölçülebildiği hallerde söz konusu olur ve tarifede bu yarar veya konunun değerinin yüzdesi şeklinde yer alır. Ancak bu kıstas uygulanması zorunlu bir kıstas değildir; bazı hallerde konu para ile ölçülebilse dahi maktu harç alınması söz konusu olabilir (örneğin icraya başvurma harcı). Dava açılırken nispi karar ve ilam harcının dörtte biri peşin olarak alınır.

Davada yargılama giderleri kural olarak işlemin yapılmasını talep eden kişi tarafından peşin olarak ödenir. Ancak ilgili yargılama giderleri, mahkeme tarafından, davada haksız çıkmış olan ve bundan dolayı aleyhine hüküm verilen tarafa yüklenecektir. Davada aleyhine hüküm verilen kişiye yüklenecek olan bu yargılama giderleri, hem davayı kazanan tarafça daha önce peşin olarak ödenen hem de dava sonunda ödenmesi gereken harç ve masraflar ile yargılama gideri olan vekalet ücretini kapsayacaktır.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yargılama giderlerinden sorumluluk başlıklı 326. Maddesine göre,

“(1) Kanunda yazılı hâller dışında, yargılama giderlerinin, aleyhine hüküm verilen taraftan alınmasına karar verilir.

(2) Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır.

(3) Aleyhine hüküm verilenler birden fazla ise mahkeme yargılama giderlerini, bunlar arasında paylaştırabileceği gibi, müteselsilen sorumlu tutulmalarına da karar verebilir.”

Yargı harçları makbuz karşılığında ödenir. Yargı harçları, harca konu olan o işlemleri yapan mahkeme veya daire tarafından alınır.

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi’nin bir kararına göre, “492 sayılı Harçlar Yasası’nın 16. maddesi gereğince değer ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (1) sayılı tarifede yazılı değerler esastır. Aynı Yasa’nın 28. maddesinin (a) bendinde karar ve ilam harcının dörtte birinin peşin, geri kalanın kararın verilmesinden itibaren bir ay içinde ödeneceği hükmü yer almıştır. Yine aynı Yasa’nın 32. Maddesinde yargı harçları ödenmedikçe müteakip işlemlerin yapılmayacağına dair emredici hüküm konulmuştur. Yüklenici şirket tarafından açılan asıl davada davalı idare tarafından yapılan feshin haksızlığının tespiti talebi yanında “üç adet teminat mektubunun davacı şirkete iadesi” istenmiştir. Asıl davada dava dilekçesine ekli “Sayman Mutemedi Alındısı”ndan davacının dava tarihi itibariyle 18,40 TL maktu harç yatırdığı anlaşılmaktadır. Nisbi karar ve ilam harcına tabi davalarda dava değeri üzerinden peşin nisbi ilam harcının alınması zorunludur. 492 sayılı Harçlar Yasası’nın 16. maddesi gereğince kesin teminat mektuplarının iadesi isteminin dinlenebilmesi için teminat mektuplarının bedeli üzerinden nispi harcın yatırılması gerekir. Yatırılacak peşin nisbi harç tutarı ise Harçlar Yasası’nın 28-a maddesi uyarınca teminat mektuplarının bedeli üzerinden alınması gereken karar ve ilam harcının dörtte biridir. Mahkemece asıl davada davacı tarafından maktu harç yatırılmasına rağmen teminat mektuplarının bedeli üzerinden dava tarihi itibariyle alınması gereken karar ve ilam harcının dörtte biri oranındaki peşin nispi harcın, Harçlar Yasası’nın 30. maddesine göre davacıdan alınması için davacıya süre verilmeksizin, yargılamaya devam edilerek dava sonuçlandırılmıştır. Harçlar Yasası’ndaki düzenlemeler kamu düzenine ilişkin olduğundan görevi gereği mahkemelerce kendiliğinden göz önünde tutulacağı gibi temyiz aşamasında Yargıtay’ca da re ‘sen dikkate alınır.”

Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 30/12/2022 tarihinde 91 Seri Numaralı Harçlar Kanunu Genel Tebliği Resmi Gazete‘de yayımlanmıştır. Bu Tebliğin amacı, 2/7/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı tarifelerde yer alan maktu harçların (maktu ve nispî harçların asgarî ve azamî miktarlarını belirleyen hadler dahil) yeniden değerleme oranında hesaplanarak tespit ve ilan edilmesidir. Bu Tebliğ, 492 sayılı Kanunun mükerrer 138 inci maddesinin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarına dayanılarak hazırlanmıştır.

Harç Miktarlarının Hesaplanması başlıklı 3. Maddeye göre,

“(1) Bakanlığımızca 2022 yılı için yeniden değerleme oranı %122,93 (yüz yirmi iki virgül doksan üç) olarak tespit edilmiş ve 24/11/2022 tarihli ve 32023 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 542) ile ilan edilmiş bulunmaktadır.

(2) 492 sayılı Kanuna bağlı tarifelerde yer alan ve 2022 yılında uygulanan maktu harçlar (maktu ve nispî harçların asgarî ve azamî miktarlarını belirleyen hadler dahil) yeniden değerleme oranında artırılmıştır. Artırılan bu tutarlar 1/1/2023 tarihinden itibaren uygulanmak üzere Tebliğ ekindeki tarifelerde gösterilmiştir.

(3) 492 sayılı Kanuna bağlı 2, 5 ve 7 sayılı tarifelerin bazı pozisyonlarında beher rüsum tonilatosundan gibi birim değer üzerinden alınacak maktu harç tutarları yer almaktadır. Sözü edilen maktu harç tutarlarının, birim değerler toplamına tatbiki sonucu bulunacak olan ve asgari ve azami hadler arasında kalan harcın 10 kuruşa kadarki kesirleri de tahsil edilmeyecektir.

492 sayılı Harçlar Kanununda adli yargı, idari yargı ve Anayasa yargısına ilişkin dava ve işlerde alınacak harçlar düzenlenmiştir (1 sayılı tarife). Daha önce de açıklandığı gibi kural olarak, konusu para ile değerlendirilemeyen hallerde maktu harç alınır. Harca konu yararın para ile ölçülebildiği hallerde ise nispi harç alınır.

Örneğin bir alacağımız için hukuk davası açacağımızı varsayalım. Buna göre dava açarken mahkemeye ödememiz zorunlu olan harç ve giderleri hesaplayalım.

Başvurma harcı= 179,90 TL

Peşin Harç= Dava konusu alacak miktarı 1.000’e bölünür, 68.31 ile çarpılır. Sonuçta çıkan rakamın 1/4’ü alınır. Örneğin 100.000 TL’lik alacak davası açacaksak, peşin harcı şu şekilde hesaplarız: 100.000/ 1.000 X 68.31 / 4 = 1.707,75 TL.

Gider Avansı, davada tanık dinlenmesi, keşif yapılması ve benzeri diğer durumlarda gider avansı farklılık göstermektedir.

Harçlar Kanunu Genel Tebliği ile Öngörülen Tarife

Başvuru Harçları

Dilekçe veya tutanakla dava açma veya davaya müdahale veya tevdi mahallinin tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, tespiti delail ile ilgili taleplerde,

1. Sulh mahkemelerinde, icra tetkik mercilerinde 82,40 TL,
2. Asliye mahkemelerinde, idare mahkemelerinde 179,90 TL,
3. Bölge Adliye Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri, Yargıtay, Danıştay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde 276,40 TL,
4. Anayasa Mahkemesinde 1.480,40 TL

Celse Harcı

(Taraflar veya vekilleri tarafından ertelenmelerine sebebiyet verilen celselerden)

1. Sulh Mahkemeleri Harçları

1. a) Konusu belli bir değerle ilgili davalarda dava konusu miktardan 101,20 TL’den aşağı olmamak üzere binde 2,27,
2. b)  Belli bir değer bulunmayan davalarda 101,20 TL,
3. Asliye mahkemelerinde, idari yargı mercilerinde 179,90 TL’den az olmamak üzere binde 2,27

İcra Harçları

1. İcraya başvurma 179,90 TL,
2. Değeri belli olmayan icra takiplerinde, icranın yerine getirilme harcı 179,90 TL

İflas Harçları

İflasın açılması veya konkordato isteği ve masaya katılma harcı 296,40 TL

Genel olarak meblağlar bu şekilde olmakla beraber tüm tarife için 32059 sayılı Resmi Gazeteye bakılabilir.

İlgili sayının tebliğ kısmında Harçlar Kanunu Genel Tebliğ başlığı altında;

• 1 Sayılı Tarife’de Yargı Harçları,
• 2 Sayılı Tarife’de Noter Harçları,
• 3 Sayılı Tarife’de Vergi Yargısı Harçları,
• 4 Sayılı Tarife’de Tapu ve Kadastro İşlemlerinde Alınacak Harçlar,
• 5 sayılı Tarife’de Konsolosluk Harçları,
• 6 Sayılı Tarife’de Pasaport, ikamet tezkeresi, çalışma izni muafiyeti, vize ve Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları,
• 7 Sayılı Tarife’de Gemi ve Liman Harçları,
• 8 Sayılı Tarife’de İmtiyazname, Ruhsatname ve Diploma Harçları
• 9 Sayılı Tarife’de Trafik Harçları yer almaktadır.

 

KAYNAKÇA

1-https://edb.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/266202015425911-HAR%C3%87LARKANUNU.pdf

2-Yargıtay Karar Arama

3-İlgili Kanunlar

4-https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/12/20221230M2-10.htm